کپسول باکتری ها، لایه از جنس پلی ساکارید
کپسول لایه ای از جنس پلی ساکارید است. این لایه محدوده مشخصی را در اطراف برخی باکتری ها می پوشاند. تنها مورد استثناء، باسیل سیاه زخم (باسیلوس آنتراسیس) است که کپسول پلی پپتیدی دارد. این کپسول باکتری ها است که در بیماری زایی آن ها نقش مهم ایفا می کند. در واقع قدرت چسبندگی باکتری ها افزایش پیدا می کند و در نتیجه بیشتر می توانند به سطوح مخاطی بچسبند.
کپسول چه زمانی تولید می شود؟
به طور کلی کپسول از باکتری در برابر خشکی و عوامل محیطی خطر ساز محافظت می کند. در واقع تولید کپسول به شدت محیط و شرایط کشت تاثیر می گیرد. وقتی باکتری در محیط مناسب قرار گیرد خصوصا در خون و سرم، کپسول تولید می کند. اندازه کپسول با توجه به مقدار کربوهیدراتی که در محیط کشت برای تغذیه باکتری ها ممکن است وجود داشته باشد، متغیر است.
در طی مراحل رشد در محیط کشت مصنوعی، ممکن است قطر کپسول کمتر شود که این روند بستگی به مکبود مواد مغذی و انرژی دارد. در اثر تجمع برخی از آنزیم های از بین برنده کپسول در محیط کشت، کپسول به کلی از بین می رود.
مشاهده اسپور و کپسول باکتری ها می توانند اطلاعات مهمی در دسترس پژوهشگران قرار دهند.
تفاوت باکتری های کپسول دار و بدون کپسول در شکل کلنی
کلنی باکتری های دارای کپسول معمولاً به صورت مخاطی (Mucoid) یا صاف (Smooth) هستند. در صورتی که کلنی های فاقد کپسول کلنی های خشن (Rough) را پدید می آورند. جهش هایی که باعث تبدیل فرم صاف به خشن می شوند، موجب از دست رفتن قدرت بیماری زایی باکتری می شود.
روش های رنگ آمیزی کپسول
برای رنگ آمیزی کپسول تا به اکنون روش های متعددی گزارش شده اند که به چن مورد از آن ها خواهی پرداخت.
قبل از شروع به انجام آزمایش، تمام تجهیزات مصرفی را با کمک اتوکلاو استاندارد استریل کنید. ترجیحا آزمایش ها را زیر هود لامینار انجام دهید.
تجهیزات مورد نیاز برای رنگ آمیزی کپسول
- میکروسکوپ
- اتوکلاو
- هود لامینار
- آون آزمایشگاهی
- آنس
- فیلدوپلاتین (لوپ میکروب شناسی)
روش هیس (Hiss method)
- ابتدا روی یک لام که قبلا استریل شده است، یک قطره سرم فیزیولوژی با یک قطره سرم مخلوط کنید.
- به وسیله یک آنس اتوکلاو شده مقداری از کلنی باکتری کپسول دار را در آن حل کنید. سپس به صورت یکنواخت گسترش را ایجاد کنید.
- در دمای محیط آزمایشگاه اجازه دهید تا گسترش خشک شود.
- با استفاده از پنس و حرارت مستقیم گسترش را فیکس کنید.
- لام را داخل تانک رنگ آمیزی قرار دهید. رنگ کریستا ویوله یک درصد در آب بریزید. سپس یک دقیقه صبر کنید.
- سپس لام را با محلول سولفات مس 20% شست و شو دهید.
- لام را در آون آزمایشگاهی به صورت مورب قرار دهید تا خشک شود.
- با استفاده از یک میکروسکوپ با عدسی 100 و روغن ایمرسیون، کپسول ها را به صورت یک هاله آبی کمرنگ و باکتری ها را به رنگ ابی تیره مشاهده خواهید کرد.
روش چرچمن (Churchman method)
- در این روش یک قطره از محلول رنگی رایت (wright) را روی یک لام قرار دهید. محلول رنگی رایت برای رنگ آمیزی خون به کار می رود و از 0.1 گرم ماده رنگی رایت در 60 میلی لیتر متانول خالص تهیه می شود.
- با استفاده از آنس استریل مقداری از باکتری کپسول دار را روی لام و در قطره رنگ حل و گسترش تهیه کنید.
- تا زمانی که گسترش خشک شود، صبر کنید.
- لام را شست و شو داده و اجازه دهید در هوای محیط خشک شود.
- در این روش کپسول به رنگ صورتی و باکتری به رنگ آبی دیده می شود.
روش نیگروزین
- یک قطره از نیگروزین روی لام بریزید.
- مقداری از باکتری را باکتری را با نیگروزین روی لام مخلوط کنید.
- با کمک یک لام دیگر در زاویه 60 درجه، گستره نازک و یک دست تهیه کنید.
- اجازه دهید لام در هوای محیط آزمایشگاه خشک شود.
- در این نوع از رنگ آمیزی سلول باکتری بی رنگ، زمینه لام به رنگ خاکستری و کپسول به صورت یک هاله شفاف و روشن در اطراف باکتری مشاهده می شود.
روش نیگروزین ویوله
- ابتدا قطره کوچکی از نیگروزین را روی یک لام خشک، تمیز و استریل قرار دهید.
- با استفاده از فیلدوپلاتین (لوپ میکروب شناسی) مقدار کمی از کلنی باکتری را برداشته و روی لام با قطره رنگ مخلوط کنید.
- 3. با کمک یک لام دیگر در زاویه 60 درجه، گستره نازک و یک دست تهیه کنید.
- لام را در آون آزمایشگاهی با دمای پایین خشک کنید.
- رنگ کریستال ویوله به مدت سه دقیقه به گسترش اضافه می شود.
- سپس لام را با جریان ملایمی از آب شست و شو دهید.
- لام را در آون آزمایشگاهی خشک کنید
- سپس زیر میکروسکوپ با عدسی 100 نتایج را مشاهده کنید.
- باکتری در این روش به رنگ بنفش، زمینه لام سیاه رنگ و کپسول باکتری به صورت هاله ای شفاف و روشن اطراف باکتری دیده خواهند شد.
رنگ آمیزی کپسول از آزمایش های مهم و ابتدایی آزمایشگاه های میکروبیولوژی است. برای خرید تجهیزات مورد مورد نیاز آزمایشگاه های میکروبی می توانید با کارشناسان رویان ایران در تماس باشید.
